Diplomafraude vereist ingrijpen zorgaanbieders

Vorige week verscheen een onderzoek van RTL Nieuws in samenwerking met vakbonden dat 643 van de 3000 ondervraagde zorgmedewerkers zeker weten dat collega’s met valse papieren in de zorg aan het werk zijn. Eerder meldde RTL Nieuws op basis van een gelekt politierapport dat kwetsbare cliënten mishandeld worden door zorgcriminelen.

Criminelen zijn, vaak met een nepdiploma of onder een andere identiteit, op grote schaal actief in de zorgsector. Ze laten zich inhuren door cliënten, zorgaanbieders en uitzendbureaus. Vervolgens misbruiken ze kwetsbare cliënten en verdienen ze geld met zorg die ze niet leveren. Zorgfraude kost de samenleving misschien wel 10 miljard euro per jaar, schatte het Openbaar Ministerie (OM) afgelopen zomer.

Het tekort aan zorgpersoneel maakt het lastig om voldoende geschikte zorgverleners te vinden om de bezetting rond te krijgen. Werkgevers zetten waar mogelijk vast personeel in, maar zijn steeds vaker afhankelijk van externen waar het risico op zorgfraude groter is. Om fraude tegen te gaan zullen zorgaanbieders vooral het externe personeel beter moeten leren kennen. Ook de zorgverleners van organisaties waar zorgaanbieders mee werken, zoals uitzendbureaus, moeten onder een vergrootglas. De zorgaanbieder is namelijk verantwoordelijk voor alle zorgverleners die ze inzetten.

Ook cliënten die zelf een zorgverlener inhuren vanuit hun persoonsgebonden budget (PGB) moeten op hun hoede zijn. Juist de meest kwetsbare mensen worden het slachtoffer van criminele zorgverleners. Familie en andere betrokken zorgverleners moeten waar mogelijk een oogje in het zeil houden en vermoedens van misstanden melden bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Diplomafraude komt het meeste voor in de gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, thuiszorg en jeugdzorg. Met name bij beroepen als hulpverlener, helpende, sociaal werker en (woon)begeleider wordt gefraudeerd.

Sommige zorgverleners doen alsof ze een diploma of certificaat hebben gehaald om in de zorg te mogen werken, terwijl dat niet echt zo is. Dat kan gevaarlijk zijn als die persoon niet de juiste kennis of vaardigheden heeft om goede zorg te geven, zeker als diegene daarnaast verkeerde bedoelingen heeft. Naast diploma’s wordt gefraudeerd met ervaringscertificaten en gedragsverklaringen. Ook verlenen mensen soms zorg onder een valse identiteit.

Zorgaanbieders zijn verplicht om te onderzoeken of zorgverleners die ze in dienst nemen of inhuren geschikt zijn. De IGJ stelt dat alleen het opvragen van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) en diploma niet voldoende is. De zorgaanbieder moet kunnen aantonen dat ook andere controles zijn uitgevoerd, zoals een navraag bij eerdere werkgevers en het raadplegen van bepaalde registers die de IGJ op een informatiepagina noemt. Daarnaast is het belangrijk om documenten te verifiëren en om de identiteit van nieuwe medewerkers te controleren. Bij externen is het verstandig om vaker de identiteit te controleren.

Zorgaanbieders kunnen niet meer blind vertrouwen op de formele bevoegdheid van personeelsleden, maar moeten toetsen of iemand bekwaam is. In de branche bestaat al langer het voornemen om bekwaamheid als uitgangspunt te nemen, onder het motto ‘bekwaam is bevoegd’. Hierbij wordt onder meer gekeken naar welke competenties nodig zijn in plaats van alleen naar diploma’s. De combinatie van werken en leren maakt medewerkers breder inzetbaar.

Het toetsen van bekwaamheid van personeel helpt bovendien bij het voorkomen van misstanden. Leidinggevenden en collega’s kunnen zien wat iemand in huis heeft door met elkaar mee te lopen, ontwikkelgesprekken te voeren en vragen over het vak te stellen. Zorgaanbieders moeten daarnaast claims van nieuwe medewerkers over eerder opgedane ervaring controleren door contact op te nemen met de vorige werkgevers. Bij twijfel is het beter om een nieuwe medewerker eerst naast bestaand personeel bepaalde handelingen uit te laten voeren.

Iedereen mag zonder vergunningseisen een uitzendbureau beginnen. Zorgaanbieders moeten dus zelf een uitzendbureau controleren voordat ze ermee in zee gaan. Uiteindelijk is de zorgaanbieder namelijk verantwoordelijk voor het uitgezonden personeel dat ze inzetten.

Daarbij heeft het de voorkeur om te kiezen voor een uitzendbureau dat transparant is over zijn wervingsprocessen en een goede reputatie heeft. Het is daarbij belangrijk om te kijken naar de geschiedenis, omvang en klanten van het bureau. Zorgaanbieders kunnen vragen stellen over de selectie- en screeningsprocedure en de gedragscode van het bureau, evenals dat ze referenties van andere zorgaanbieders op kunnen vragen. De zorgaanbieder doet er ook goed aan om berichtgeving in de media over het uitzendbureau en de eigenaren volgen.

Zorgaanbieders houden meer controle wanneer ze met een beperkt aantal uitzendbureaus samenwerken en voorzichtig zijn met bureaus die moeilijk te controleren zijn. Het is altijd goed om een samenwerkingsovereenkomst met het uitzendbureau te sluiten waarin hun verantwoordelijkheden bij het werven en screenen van personeel duidelijk worden verwoord. Toch blijft het raadzaam dat de zorgaanbieder zelf ook de achtergronden van de ingeleende werknemers controleert.

Werken in teams kan misstanden als gevolg van diplomafraude tegengaan. In een goed functionerend team kennen zorgverleners elkaar en spreken ze elkaar aan op onwenselijk gedrag. Organisaties moeten duidelijk maken waar klachten gemeld kunnen worden en hoe daarmee omgegaan wordt. Leidinggevenden moeten klachten serieus nemen door een onderzoek te starten en de zorgverlener waarover twijfel bestaat ondertussen niet alleen naar cliënten te laten gaan.

Cliënten en hun familie zijn ook een belangrijke informatiebron voor de kwaliteit van zorgverlening. Leidinggevenden of kwaliteitsmanagers doen er goed aan om bij cliënten langs te gaan om te vragen hoe ze de dienstverlening ervaren en daarnaast tevredenheidsonderzoeken onder cliënten uit te zetten. Ook moet het voor cliënten en hun naasten duidelijk zijn waar ze klachten kunnen indienen.

Zorgaanbieders kunnen de aanpak tegen diplomafraude delen met cliënten via nieuwsbrieven of op hun website. Zo zijn cliënten op de hoogte van de stappen die aanbieders zetten om de betrouwbaarheid van zorgverleners te waarborgen. In deze informatie kunnen cliënten ook worden gewezen op signalen van misstanden en waar ze zich kunnen melden. Daarnaast kunnen directe gesprekken of informatieve bijeenkomsten met cliënten helpen om vertrouwen op te bouwen en eventuele vragen te beantwoorden.

Zorginkopers en toezichthouders voeren de controles op zorgaanbieders de komende jaren op. Het verzamelen van opgevraagde informatie kost een stuk minder tijd wanneer zorgaanbieders de kwaliteit, ook van externe zorgverleners, nu al kunnen garanderen. Het risico op misstanden is dan ook minimaal.

Lees verder in de sector Zorg

In de komende jaren verandert de sector om meer zorg te kunnen leveren met minder middelen. De vraag naar zorg neemt verder toe door vergrijzing terwijl nauwelijks meer zorgpersoneel aangetrokken kan worden. Innovatie en samenwerking maken het werk makkelijker en leuker, waardoor de zorgverlening houdbaar en van hoge kwaliteit blijft.

Bekijk alle artikelen