In een moderne supermarkt lijkt de opmars van kunstmatige intelligentie (AI) niet meer te stoppen. AI-technologieën gaan meer bepalen hoe we boodschappen doen, hoe supermarkten opereren en hun bevoorradingsketens inrichten en hoe de interactie zal zijn tussen supermarkten en hun bezoekers.
In Nederland, waar efficiëntie en duurzaamheid vaak hand in hand gaan, kan de impact van AI bijzonder opmerkelijk zijn op drie specifieke gebieden: personalisatie van de boodschappen, het tegengaan van voedselverspilling en het efficiënter bevoorraden van winkels.
Personalisatie in de supermarkt
Personalisatie is misschien wel een van de meest direct merkbare manieren waarop AI de winkelervaring beïnvloedt. Stel je voor dat je een supermarkt binnenloopt en je smartphone ontvangt direct een melding met aanbiedingen, specifiek afgestemd op jouw voorkeuren en voedingsbehoeften. Een klant die vegetariër is of voedselallergieën heeft of wil afvallen of juist wil aansterken, kan zo beter bediend worden. Dit is geen verre toekomstmuziek meer. AI maakt dit mogelijk door het analyseren van grote hoeveelheden data, zoals de aankoopgeschiedenis van een klant, de voorkeuren voor bepaalde productgroepen en wellicht zelfs de interacties op sociale media. Hierdoor kunnen supermarkten niet alleen de klantloyaliteit verhogen door relevante producten of alternatieven persoonlijk aan te bieden, maar ook de voedselverspilling verminderen, doordat producten juist gerichter worden aangeboden die anders wellicht onverkocht zouden blijven.
Voedselverspilling is een ander onderwerp waarop AI een significante impact kan hebben. Supermarkten zijn vaak de spil in de discussie over voedselverspilling, gezien de enorme hoeveelheden eten die dagelijks over de spreekwoordelijke toonbank gaan. In de praktijk is de supermarkt echter de geringste voedselverspiller in de hele keten. Volgens onderzoek van de Wageningen University & Research kwam in 2022 gemiddeld slechts 1,38% van het aangeboden voedsel door supermarkten niet bij de consument terecht. Als je dit afzet tegen de verwachte supermarktomzet in 2024, volgens het FSIN €38.691 miljoen, dan zou het voor dit jaar gaan om €534 miljoen aan verspilling.
Precies genoeg inkopen
AI helpt supermarkten om de voorraadniveaus beter te beheren door nog nauwkeuriger te voorspellen welke producten wanneer en waar nodig zijn. Dit wordt bereikt door de dagelijks ontvangen kassatransacties en historische verkoopgegevens te vergelijken met de voorspelde volumes. Afwijkingen worden gebruikt om de voorraadniveaus te verbeteren, waarbij er combinaties met andere variabelen worden gemaakt, zoals weersveranderingen, vakantieperiodes of lokale en/of landelijke evenementen zoals Koningsdag of een EK of WK voetbal. Deze geavanceerde algoritmes stellen supermarkten in staat om precies genoeg in te kopen om aan de vraag te voldoen, maar niet zoveel dat er overschotten ontstaan die uiteindelijk als derving eindigen.
Een dergelijke nauwkeurige voorspelling vermindert niet alleen de kosten door minder onnodige voorraad, maar zorgt er ook voor dat klanten precies vinden wat ze zoeken, wat weer bijdraagt aan een positieve winkelervaring. Het verder inzetten van AI in winkels met dynamic pricing zorgt ervoor dat door optimaal af te prijzen op basis van de houdbaarheidsdatum van producten, deze alsnog worden verkocht en daarmee de voedselverspilling verder wordt teruggedrongen.
Preventie van winkeldiefstal
Een interessant bijeffect van de inzet van AI in supermarkten is de potentieel preventieve werking tegen winkeldiefstal. De kosten voor winkeldiefstal worden door beveiligingsbedrijf Checkpoint Systems voor Nederlandse supermarkten geschat op maar liefst €1,4 miljard per jaar. Dat zou driemaal zoveel zijn als de kosten aan derving. Volgens het Vakcentrum zou de financiële schade door diefstal tussen de 1% en 1,5% van de totale omzet liggen en daarmee op het niveau van de derving. AI-gedreven slimme camera’s kunnen ongebruikelijke patronen herkennen, die duiden op mogelijke diefstal. Dit soort systemen kunnen bijdragen de pakkans van winkeldieven te vergroten en andere klanten behoeden om in de fout te gaan. Het personeel kan zich door de inzet van AI meer richten op de service aan klanten en minder op veiligheidstaken, zoals nu veelvuldig het geval is met de controles bij de zelfscan-balies. Het anders inzetten van personeel en het mitigeren van de negatieve effecten van winkeldiefstal, komt de sfeer in winkels ten goede. Een aantal supermarkten in Nederland heeft hiermee het afgelopen jaar reeds geëxperimenteerd, maar de AVG is dan van toepassing. Een supermarkt mag niet zomaar overal camera’s ophangen in de winkel. Dat moet proportioneel zijn en anders is de inzet onrechtmatig. Vooralsnog zijn camera’s met gezichtsherkenning verboden.
De integratie van AI in de Nederlandse supermarkten brengt uitdagingen met zich mee en er zijn niet alleen zorgen over privacy door de inzet van slimme camera’s. Ook de eerder genoemde personalisatie van aanbiedingen vereist een diep inzicht in persoonlijke voorkeuren en mag niet in strijd zijn met de AVG. Klanten zullen er akkoord voor moeten geven en de voordelen ervan inzien. Daarnaast is er de vraag hoe inclusief deze technologieën zijn. Niet iedereen heeft toegang tot de nieuwste smartphones of is even digitaal vaardig. Supermarkten moeten ervoor waken dat de voordelen van AI niet alleen voorbehouden blijven aan een technologisch onderlegde elite en passen bij hun brede publiek.
Toch, ondanks deze uitdagingen, blijft de potentie van AI om de Nederlandse supermarkten te veranderen groot. De toekomst zal waarschijnlijk meer gepersonaliseerde, duurzame en efficiënte winkelervaringen brengen dankzij de doordachte implementatie van AI-technologieën. Als deze ontwikkelingen goed worden gebruikt en beheerd, kunnen zij niet alleen de manier waarop wij onze boodschappen doen fundamenteel veranderen, maar ook bijdragen aan een duurzamere samenleving.
Over de auteur
Henk Hofstede is sector banker Retail bij ABN AMRO. Samen met 60 gespecialiseerde teamgenoten adviseert hij bedrijven in de retailsector.
Lees verder in de retailsector
De winkel van vandaag is meer dan alleen een voorraadkast. Het biedt klanten advies en inspiratie en is de plek om in contact te zijn met klanten. Door de Oekraïne crisis en forse inflatie is het consumentenvertrouwen sterk gedaald en dit beïnvloedt het consumentengedrag. Retailers kampen daarnaast met forse kostenstijgingen op het gebied van inkoop, huur, personeelskosten, covid herstelbetalingen en energie. De omstandigheden blijven ook na covid voor veel retailers uitdagend.
