Apotheker? Bekijk de trends van 2025 in je vakgebied

Er is een duidelijke trend van toenemend medicijngebruik. Dit komt vooral door de vergrijzing van de bevolking en de stijging van het aantal chronische aandoeningen als diabetes en hart- en vaatziekten. Ook jongeren gebruiken meer medicijnen. De verwachting is dat het totale geneesmiddelengebruik steeds verder zal gaan toenemen. Dit heeft grote gevolgen voor zowel de bevolking als de openbare apotheken. Benodigde aanpak en strategieën:

1. Bevorderen van rationeel medicijngebruik 
   Moedig patiënten aan om medicatie-inname regelmatig te evalueren met hun zorgverleners. Dit kan door hen te informeren en hen hiervan bewust te maken.
2. Personalisatie van medicatie 
   Door het inzetten van farmacogenetica en 3D printing kan de medicatie worden afgestemd op het genetische (unieke) profiel van de individuele patiënt.
3. Versterking van de samenwerking tussen zorgverleners 
   Nauwere samenwerking tussen zorgverleners zal bijdragen aan een betere coördinatie van zorg. Dit helpt bij het voorkomen van ongewenste medicijninteracties en verbetert de therapietrouw van patiënten.
4. Implementatie van technologische oplossingen 
   Door digitale medicatiedossiers en geautomatiseerde systemen in te zetten voor medicijndistributie kunnen apotheken efficiënter werken en de werkdruk verminderen.
5. Versterking van preventieve zorg 
   Het is belangrijk meer aandacht te besteden aan preventieve zorg, gezondheidsbevordering en leefstijl.

De groeiende tekorten aan geneesmiddelen in Nederland hebben een grote invloed op de zorgkwaliteit en toegankelijkheid voor patiënten. In 2024 werd door Farmanco van de KNMP (beroepsorganisatie) een tekort geconstateerd van 1.563. Dit is in absolute zin lager dan in 2023, toen het tekort 2.292 bedroeg. Toch zijn ruim 4,5 miljoen mensen geraakt door het tekort. Deze tekorten kunnen leiden tot gezondheidsschade en veroorzaken óók extra werkdruk in de apotheek. Apothekers besteden gemiddeld 1 fte per week aan het oplossen van de geneesmiddelentekorten, wat in 2019 nog een 0,5 fte was. Een verzwarende factor is de toenemende personeelstekorten.

De belangrijkste redenen voor de medicijntekorten in Nederland zijn:   

1. De prijs van medicijnen is laag in Nederland. Hierdoor is het voor fabrikanten interessant om een (zeldzaam) medicijn aan een ander land te verkopen dat meer willen betalen. De lage prijzen komen door de maatregelen van de overheid en zorgverzekeraars om de farmaceutische zorg betaalbaar te houden.
2. Nederland houdt lage medicijnvoorraden aan. Dat brengt weliswaar minder kosten met zich mee, maar het is daardoor moeilijk om structureel tekorten op te vangen.
3. Het preferentiebeleid zorgt ervoor dat er minder aanbieders van geneesmiddelen zijn. Hierdoor zijn er ook minder alternatieven voor geneesmiddelen die niet voorradig zijn.

Mogelijke oplossingen:  

• Productie van geneesmiddelen terughalen naar Europa. Hierdoor zijn wij minder afhankelijk van landen als China en India. Dit vereist aanzienlijke investeringen en strategische samenwerking tussen overheden en de farmaceutische industrie.
• Verhogen van vergoedingslimieten die zorgverzekeraars betalen voor medicijnen. Dit moet zorgvuldig worden overwogen, aangezien het beheersbaar houden van de zorgkosten een belangrijk aspect is.
• Aanpassen van het preferentiebeleid van zorgverzekeraars. Hierdoor worden fabrikanten gestimuleerd hun producten te blijven leveren.

De toegankelijkheid van de openbare apotheken staat onder druk. Dit komt onder andere door een toenemende zorgvraag en toenemend medicijngebruik. Dit wordt bemoeilijkt door uitdagingen in het vinden en behouden van personeel en het feit dat steeds meer mensen eerder stoppen met werken. Bovendien zorgen tekorten aan medicijnen en administratieve taken voor een hoge werkdruk onder het personeel.

Oplossingsrichtingen: 

• Verbeteren van primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden 
• Promoten van farmaceutische studies gecombineerd met het versnellen van opleidingen voor apothekersassistenten 
• Technologische innovatie door automatisering 

Opvolging

De sector staat voor een grote verandering, waarbij bijna 500 apothekers ouder dan 60 jaar hun loopbaan binnenkort kunnen beëindigen. Een tijdig en flexibel overdrachtsplan, inclusief een persoonlijk financieel plan, is belangrijk om de financiële toekomst van apotheekeigenaren veilig te stellen.

Jonge, ondernemende apothekers zijn mede de drijvende kracht voor continuïteit en duurzaamheid. Hun voorbereiding op de overname van de praktijkhouder(s) staat centraal. Het beoordelen van de financiële gezondheid van de apotheek en in het schakelen van juridisch en financieel adviseurs zijn cruciaal voor een succesvolle overdracht. Het zakelijke plan moet de doelen en ambities van de jonge apotheker weerspiegelen en een duidelijke routekaart bieden voor de toekomstige groei en ontwikkeling van de apotheek. De combinatie van ervaring en innovatie garandeert een sterke toekomst voor de farmaceutische zorg.

De apotheker is een essentiële schakel in het acute zorglandschap vooral in farmaceutische patiëntenzorg binnen het lokale en regionale zorgnetwerk. Door samen te werken met de huisarts, fysiotherapeut, wijkzorg, andere zorgverleners én het sociaal domein zal dit kunnen leiden tot betere gezondheidsuitkomsten en wordt de geïntegreerde zorg bevorderd.

Zo staan er bijvoorbeeld in het Integraal Zorgakkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) afspraken beschreven om de transformatie van zorg naar gezondheid te stimuleren. Om dit alles te kunnen realiseren is het essentieel dat er sprake is van een uniforme ICT-communicatie over de digitale snelweg met andere zorgverleners, waaronder huisartsen, ziekenhuizen, GGZ en wijkzorg. Het is belangrijk dat gegevensuitwisseling tussen zorgaanbieders plaatsvindt met de uitdrukkelijke toestemming van de patiënt.

Als medicatiespecialist en toegankelijk zorgpunt voor patiënten in de wijk heeft de apotheker bij al deze ontwikkelingen een belangrijke rol in de eerste lijn. De apotheker draagt bij aan het koppelen van medische dossiers op een multidisciplinair niveau, wat essentieel is voor complexere zorginterventies.

Met de toenemende aandacht voor milieuvraagstukken en de noodzaak om de ecologische voetafdruk te verkleinen is het belangrijk dat apothekers hun rol en verantwoordelijkheid nemen in het verduurzamen van de zorgketen.

Binnen de apothekersbranche zijn er verschillende initiatieven op het gebied van duurzaamheid die bijdragen aan een groenere en efficiëntere zorgketen: 

• Medicijnterugnameprogramma’s
  Programma's waarbij patiënten ongebruikte of verlopen medicijnen kunnen terugbrengen. Door medicijnen op een veilige manier te vernietigen, wordt het risico van milieuverontreiniging (bijvoorbeeld verontreiniging van het oppervlaktewater) verminderd. 
• Duurzame verpakkingsoplossingen
  Vermindering van plastic en andere niet afbreekbare materialen. Ook is het duurzaam over te stappen op gerecyclede en biologisch afbreekbare verpakkingen.
• Digitalisering van processen
  Door over te stappen op het elektronisch voorschrijven van medicijnen en digitale patiëntendossiers, kunnen apotheken de afhankelijkheid van papier verminderen.
• Educatie van bewustwordingscampagnes
  Het organiseren van campagnes om het bewustzijn over duurzaam medicijngebruik en –afvoer te verhogen. De branche beschikt over een toolkit “Groene Apotheek” met adviezen en tips.

Tot slot kan optimalisatie van voorraadbeheer leiden tot minder verspilling en een efficiënter gebruik van middelen.

Verduurzamingsmaatregelen 

Via de Green Building Tool kan de apotheker inzage krijgen in energiebesparende maatregelen voor het pand; de kosten van investering, terugverdientijd en uiteindelijk besparing voor milieu en portemonnee.

Lees ook het brancherapport 'Apotheker in beeld.